MỐI ĐE DỌA GIA TĂNG CỦA KHÁNG THUỐC KHÁNG SINH
Thuốc kháng sinh
Trong hơn tám thập kỷ qua, thuốc kháng sinh đã đóng vai trò thiết yếu trong việc điều trị các bệnh nhiễm khuẩn. Tuy nhiên, việc lạm dụng và thiếu đổi mới trong nghiên cứu đã đẩy thế giới đến bờ vực khủng hoảng.
Theo tạp chí The Lancet, số ca nhiễm khuẩn kháng thuốc đang gia tăng nhanh chóng, với dự báo sẽ gây ra 10 triệu ca tử vong mỗi năm vào năm 2050. Đại dịch “thầm lặng” này đặc biệt đáng lo ngại đối với thuyền viên, những người làm việc trong môi trường đặc thù, đòi hỏi các biện pháp chủ động để bảo vệ sức khỏe và ngăn chặn các cuộc khủng hoảng y tế trên tàu.
Cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu
Kháng kháng sinh (AMR) hiện là nguyên nhân gây tử vong cao thứ ba trong các bệnh truyền nhiễm, chỉ xếp sau COVID-19 và lao (tùy từng năm). “AMR giết nhiều người hơn HIV và sốt rét mỗi năm,” ông Shyam Bishen, Giám đốc Trung tâm Y tế và Chăm sóc Sức khỏe thuộc Diễn đàn Kinh tế Thế giới, nhận định. “Nó có thể sớm trở thành một trong mười nguyên nhân tử vong hàng đầu trên toàn cầu.”
AMR xảy ra khi vi khuẩn biến đổi để chống lại các loại thuốc được thiết kế nhằm tiêu diệt chúng. Việc sử dụng kháng sinh không đúng cách trên tàu đã khiến thuyền viên vô tình trở thành tác nhân góp phần vào cuộc khủng hoảng này. Thuyền trưởng và thủy thủ đoàn thường sử dụng kháng sinh để điều trị các bệnh không do vi khuẩn gây ra, chẳng hạn như cảm lạnh hoặc cúm, dù những loại thuốc này không có tác dụng. Việc lạm dụng này không chỉ không giải quyết được vấn đề sức khỏe mà còn đẩy nhanh tốc độ kháng thuốc, gây khó khăn cho việc điều trị các bệnh nhiễm trùng trong tương lai.
Sự suy giảm trong nghiên cứu và phát triển kháng sinh
Khủng hoảng kháng thuốc càng trầm trọng hơn khi số lượng thuốc kháng sinh mới được phát triển gần như đình trệ. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã công bố vào tháng 11 năm 2023 rằng chỉ có 27 loại kháng sinh đang trong giai đoạn thử nghiệm lâm sàng, trong đó chỉ có 6 loại được coi là có tính đột phá. Ông Peter Sands, Giám đốc Điều hành Quỹ Toàn cầu, đã gọi AMR là một “đại dịch thầm lặng” đang len lỏi vào hệ thống y tế toàn cầu nhưng chưa được quan tâm đúng mức.
Tình trạng thiếu hụt này càng nghiêm trọng hơn do khan hiếm nguồn cung các loại kháng sinh đã được phê duyệt, bao gồm cả thuốc gốc, ảnh hưởng đến mọi quốc gia, bất kể thu nhập cao hay thấp. “Nguồn lực dành cho nghiên cứu và phát triển kháng sinh còn quá ít,” Bishen cho biết. “Chúng ta chưa có đủ động lực để thúc đẩy quá trình này.”
Thách thức đối với ngành hàng hải
Thuyền viên đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi AMR do điều kiện tiếp cận dịch vụ y tế chuyên nghiệp trên tàu còn hạn chế. Dù thuyền trưởng có quyền đưa ra quyết định y tế, nhưng họ thường thiếu đào tạo chuyên sâu để phân biệt giữa nhiễm khuẩn và nhiễm virus, dẫn đến việc sử dụng kháng sinh không phù hợp. Điều này không chỉ làm trầm trọng hơn tình trạng sức khỏe của thuyền viên mà còn có thể gây gián đoạn hoạt động khai thác tàu, bao gồm việc nhập viện và hồi hương, tạo áp lực tài chính cho các công ty vận tải biển.
Tiến sĩ Jens Tülsner, Giám đốc Điều hành của Marine Medical Solutions (MMS), nhấn mạnh vai trò quan trọng của y tế từ xa trong những trường hợp này:
“Chúng tôi đang chứng kiến một xu hướng đáng lo ngại khi thuyền trưởng và thuyền viên, với kiến thức y tế hạn chế, sử dụng kháng sinh như một giải pháp nhanh chóng cho nhiều vấn đề sức khỏe trên tàu. Việc lạm dụng kháng sinh không chỉ không giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của bệnh—chẳng hạn như không có tác dụng đối với các bệnh do virus như cảm lạnh, cúm hoặc các bệnh nghiêm trọng hơn—mà còn có thể khiến người bệnh gặp phải các tác dụng phụ không cần thiết và khó chịu.”
Giải pháp phòng chống AMR trong ngành hàng hải
Để đối phó với AMR trong môi trường hàng hải, cần triển khai các biện pháp sau:
– Tận dụng y tế từ xa: Khuyến khích thuyền trưởng tham vấn các chuyên gia y tế từ xa trước khi kê đơn và sử dụng kháng sinh.
– Nâng cao đào tạo: Cung cấp chương trình đào tạo cho thuyền viên về cách phân biệt nhiễm khuẩn và nhiễm virus, cũng như sử dụng kháng sinh đúng cách.
– Củng cố quy trình: Ban hành hướng dẫn cụ thể về việc sử dụng kháng sinh, hạn chế việc tự ý kê đơn trên tàu.
– Hỗ trợ nghiên cứu toàn cầu: Thúc đẩy đầu tư vào nghiên cứu phát triển kháng sinh, đặc biệt là các loại thuốc nhắm vào vi khuẩn Gram âm, đồng thời đảm bảo khả năng tiếp cận công bằng với các loại thuốc này.
– Duy trì động lực chính trị: Sử dụng các diễn đàn quốc tế như G7 và Liên Hợp Quốc để đưa AMR vào danh sách ưu tiên. Cựu Thủ tướng New Zealand Helen Clark kêu gọi: “Chúng ta cần lên tiếng trong mọi diễn đàn để giữ vấn đề này ở vị trí hàng đầu trong chương trình nghị sự chính trị.”
Lời kêu gọi hành động
AMR có thể là một “đại dịch thầm lặng,” nhưng hậu quả của nó là rõ ràng. Hơn 1 triệu ca tử vong mỗi năm có liên quan trực tiếp đến AMR, và gần 5 triệu ca tử vong khác bị ảnh hưởng gián tiếp. Trong đại dịch COVID-19, việc lạm dụng kháng sinh gia tăng đáng kể, với các nghiên cứu cho thấy 75-80% bệnh nhân COVID được kê đơn kháng sinh một cách không cần thiết. Điều này càng nhấn mạnh tính cấp bách của việc thay đổi nhận thức và hành động.
Bishen lạc quan rằng các nhà lãnh đạo toàn cầu đã bắt đầu hành động. G7 đã đưa AMR vào danh sách ưu tiên, và Liên minh Châu Âu đang thúc đẩy phương pháp tiếp cận “One Health,” công nhận mối liên kết giữa sức khỏe con người, động vật và môi trường. Tuy nhiên, như bà Stella Kyriakides, Ủy viên Y tế của EU, nhấn mạnh: “Chúng ta cần biến cam kết này thành hiện thực.”
Đối với ngành hàng hải, giải quyết AMR đồng nghĩa với việc bảo vệ sức khỏe thuyền viên, đảm bảo sự liên tục của thương mại toàn cầu và đóng góp vào một giải pháp dài hạn cho cuộc khủng hoảng này. Như Clark đã nhấn mạnh, “Lẽ ra chúng ta phải hành động từ hôm qua. Nhưng nếu hôm qua chưa làm, thì hôm nay vẫn chưa muộn.”
Bằng cách sử dụng kháng sinh có trách nhiệm, tận dụng tư vấn y tế chuyên nghiệp và hỗ trợ các nỗ lực toàn cầu chống AMR, cộng đồng hàng hải có thể đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ các loại thuốc cứu sinh này cho các thế hệ tương lai.
Bài đăng trên mục Sức khỏe hàng hải của Safety4Sea
