NGHỊCH LÝ THỊ TRƯỜNG LAO ĐỘNG VIỆT NAM: THỪA CỬ NHÂN, THIẾU THUYỀN VIÊN – CHIẾN LƯỢC TÁI ĐỊNH VỊ VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC NGÀNH HÀNG HẢI

Tóm tắt Quản trị

Báo cáo này phân tích sâu sắc nghịch lý tồn tại trên thị trường lao động Việt Nam: tình trạng hàng trăm nghìn thanh niên có trình độ nhưng thất nghiệp hoặc thiếu việc làm diễn ra đồng thời với sự thiếu hụt nhân lực trầm trọng, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao, trong ngành hàng hải. Nghiên cứu chỉ ra các nguyên nhân cốt lõi không chỉ nằm ở vấn đề kinh tế vĩ mô hay chất lượng đào tạo, mà còn bắt nguồn từ những rào cản sâu sắc về văn hóa, định kiến xã hội và nhận thức chưa đầy đủ về cơ hội nghề nghiệp.

Từ đó, báo cáo đề xuất một hệ thống giải pháp chiến lược, đồng bộ, nhắm đến bốn nhóm đối tượng chính: (1) Các cơ quan chính quyền, (2) Các cơ sở giáo dục và đào tạo, (3) Các bậc phụ huynh, và (4) Thế hệ trẻ (học sinh, sinh viên). Mục tiêu cuối cùng là tái định vị ngành hàng hải thành một lựa chọn sự nghiệp hấp dẫn, giải quyết bài toán nhân lực quốc gia và góp phần hiện thực hóa “Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.

Phần I: Bức tranh Toàn cảnh về Nghịch lý Nhân lực tại Việt Nam

Chương 1: Khủng hoảng Thầm lặng của Lao động trẻ: “Thừa thầy, thiếu thợ”

Thị trường lao động Việt Nam trong giai đoạn 2024-2025 trình bày một bức tranh vĩ mô tương đối ổn định. Tỷ lệ thất nghiệp chung trong độ tuổi lao động được duy trì ở mức thấp, dao động quanh mốc 2,22%.¹ Con số này, dù tích cực, lại vô tình che khuất một thực tế đáng báo động đang âm thầm diễn ra trong nhóm lao động trẻ. Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên trong độ tuổi từ 15-24 cao hơn đáng kể, lên tới 7,83% vào năm 2024 và tiếp tục tăng lên 8,19% vào Quý II năm 2025, cao gần gấp bốn lần so với tỷ lệ chung.³ Điều này đồng nghĩa với việc hàng trăm nghìn thanh niên, những người được kỳ vọng là tương lai của nền kinh tế, đang phải đối mặt với tình trạng không có việc làm.

Phân tích sâu hơn cho thấy một nghịch lý còn lớn hơn: nhóm có trình độ đại học trở lên lại chiếm tỷ lệ thất nghiệp cao nhất, với hơn 187.000 người không tìm được việc làm.⁵ Các ngành học từng được xem là “thời thượng” và thu hút một lượng lớn sinh viên theo học như Tài chính – Ngân hàng – Kế toán, Công nghệ thông tin, và Quản trị kinh doanh đang đối mặt với tình trạng cung vượt xa cầu một cách nghiêm trọng.⁶ Tại Hà Nội, hai nhóm ngành có tỷ lệ thất nghiệp cao nhất trong tháng 6/2025 là công nghệ thông tin – viễn thông và tài chính – ngân hàng – kế toán.⁷ Thực trạng này phơi bày sự mất cân đối trầm trọng giữa hệ thống đào tạo và nhu cầu thực tiễn của thị trường, khi các trường đại học vẫn tiếp tục đào tạo ồ ạt những ngành nghề đã bão hòa.⁴

Sự mất cân đối này không chỉ là một vấn đề kinh tế, mà còn là một cuộc khủng hoảng về kỳ vọng. Trong bối cảnh văn hóa Việt Nam, tấm bằng đại học và một công việc văn phòng tại thành phố lớn vẫn được xem là thước đo của thành công. Áp lực từ gia đình và xã hội đã định hướng một lượng lớn học sinh đổ xô vào một vài ngành nghề được cho là “sang trọng”. Khi thị trường cho các ngành này bão hòa, sinh viên ra trường không chỉ đối mặt với cú sốc thất nghiệp, mà còn là sự sụp đổ về kỳ vọng của bản thân và gia đình. Họ rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan: không thể tìm việc đúng chuyên ngành, nhưng lại không được chuẩn bị hoặc không sẵn lòng chuyển hướng sang các lĩnh vực khác đang “khát” nhân lực nhưng bị cho là kém hấp dẫn hơn, điển hình là ngành hàng hải.

Bảng 1: Bảng đối chiếu Nghịch lý Cung – Cầu Nhân lực Việt Nam (2025)

Thực trạng Lao động trẻ	Các Ngành đào tạo “Báo động đỏ” (Cung > Cầu)	Thực trạng Ngành Hàng hải & Logistics (Cầu > Cung)	Phân tích Sơ bộ
Tỷ lệ thất nghiệp thanh niên (15-24 tuổi): 8,19% (Quý II/2025) 4	– Tài chính – Ngân hàng – Kế toán – Công nghệ thông tin – Viễn thông – Sư phạm – Quản trị kinh doanh – Khoa học xã hội & nhân văn	– Nhu cầu nhân lực logistics đến 2030: Thiếu >200.000 người – Nhu cầu tại Hải Phòng đến 2030: Cần ~128.000 lao động – Nguồn cung hiện tại chỉ đáp ứng ~40% nhu cầu	Sự lệch pha nghiêm trọng giữa định hướng giáo dục, kỳ vọng xã hội và nhu cầu phát triển kinh tế quốc gia. Nguồn lực lao động trẻ đang bị phân bổ sai lệch, gây lãng phí lớn.

Chương 2: Tiếng gọi Từ Biển khơi: “Khát” Nhân lực Chất lượng cao

Trái ngược hoàn toàn với bức tranh ảm đạm của các ngành nghề dư thừa lao động, ngành hàng hải và logistics Việt Nam đang phát đi những tín hiệu “khát” nhân lực một cách cấp bách. Với tốc độ tăng trưởng trung bình từ 14-16% mỗi năm, quy mô thị trường lên tới 40-42 tỷ USD, đây là một trong những ngành kinh tế năng động nhất cả nước.¹⁶ Sự thúc đẩy từ các hiệp định thương mại tự do như EVFTA càng làm gia tăng nhu cầu vận tải hàng hóa bằng đường biển, mở ra cơ hội vàng để ngành hàng hải bứt phá.¹⁷ Dự báo đến năm 2030, nhu cầu nhân lực cho ngành logistics có thể lên đến 2,2 triệu người.¹⁸ Chỉ tính riêng tại Hải Phòng, một trung tâm hàng hải lớn, nhu cầu lao động có trình độ cao đẳng, đại học trở lên dự kiến là 83.000 người vào năm 2025 và gần 128.000 người vào năm 2030.¹³ Các siêu dự án hạ tầng như Cảng hàng không quốc tế Long Thành và cụm cảng Cái Mép – Thị Vải càng khiến nhu cầu này trở nên nóng hơn bao giờ hết.¹⁹

Tuy nhiên, vấn đề nghiêm trọng hơn cả những con số thiếu hụt tuyệt đối là sự suy giảm về chất lượng nguồn nhân lực. Một thống kê đáng báo động trong 10 năm qua cho thấy, dù tổng số thuyền viên Việt Nam đã tăng lên, sự gia tăng này chủ yếu tập trung ở các chức danh phổ thông như thủy thủ và thợ máy. Trong khi đó, số lượng sĩ quan – lực lượng nòng cốt, có trình độ chuyên môn cao, quyết định sự an toàn và hiệu quả vận hành của con tàu – lại giảm sút đáng kể. Cụ thể, số lượng sĩ quan quản lý được đào tạo năm 2022 chỉ bằng một nửa so với năm 2012.²⁰ Đây là một tín hiệu cảnh báo đỏ về năng lực cạnh tranh của đội tàu quốc gia và sự an toàn hàng hải trong tương lai.

Sự thiếu hụt này không chỉ là bài toán riêng của các doanh nghiệp vận tải biển mà còn là một thách thức lớn đối với nền kinh tế quốc gia. Nó trực tiếp tác động đến chi phí logistics, làm giảm hiệu quả khai thác đội tàu treo cờ Việt Nam và làm suy yếu vị thế của đất nước trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Điều này đi ngược lại với các mục tiêu trọng tâm được đề ra trong “Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.²¹

Hệ quả sâu xa của tình trạng này là một rủi ro chiến lược: nguy cơ “mất chủ quyền kinh tế trên biển” ngay tại sân nhà. Ngành hàng hải là huyết mạch kinh tế của một quốc gia ven biển. Khi nguồn nhân lực chất lượng cao nội địa như sĩ quan, thuyền trưởng, chuyên gia quản lý cảng bị thiếu hụt, các doanh nghiệp Việt Nam không còn lựa chọn nào khác ngoài việc thuê thuyền viên nước ngoài với chi phí đắt đỏ hơn.²³ Nghiêm trọng hơn, các vị trí quản lý chiến lược trong chuỗi cung ứng và vận tải biển có thể dần rơi vào tay các chuyên gia nước ngoài. Khi đó, dù Việt Nam sở hữu hạ tầng cảng biển và tàu thuyền, quyền điều hành, khai thác và hưởng lợi từ “vị thế vàng” của mình lại không nằm trong tay người Việt. Đây là một hình thức “chảy máu chất xám” ngược, có thể dẫn đến sự phụ thuộc vào nguồn lực bên ngoài và làm xói mòn quyền tự chủ về kinh tế biển – một trụ cột quan trọng của an ninh và phát triển quốc gia.

Phần II: Lý giải Nguyên nhân Gốc rễ của Sự Lệch pha Cung-Cầu

Chương 3: Rào cản Vô hình – Những Định kiến Văn hóa và Xã hội

Nguyên nhân sâu xa nhất của sự thiếu hụt nhân lực hàng hải không nằm ở các con số kinh tế, mà ở những rào cản vô hình trong tâm thức xã hội Việt Nam. Trong văn hóa đại chúng, nghề đi biển thường bị gắn liền với hình ảnh của sự gian khổ, hiểm nguy, lao động chân tay và sự chia cắt với gia đình.²⁴ Môi trường làm việc khắc nghiệt trên biển, đối mặt với sóng gió, bão tố, và cả những nguy cơ như cướp biển, được xem là quá sức chịu đựng.²⁴ Đặc biệt, sự hy sinh về đời sống cá nhân và tinh thần là một rào cản tâm lý cực lớn. Thuyền viên phải chấp nhận cảnh “không bao giờ ăn Tết với gia đình”, không thể có mặt trong những sự kiện trọng đại như hiếu hỉ, hay khi người thân ốm đau, qua đời. Nỗi cô đơn triền miên giữa đại dương khiến đây được mệnh danh là “nghề cô đơn”.²⁷

Những định kiến này tác động mạnh mẽ đến quyết định chọn nghề của giới trẻ, vốn chịu ảnh hưởng rất lớn từ định hướng của phụ huynh.²⁸ Các bậc cha mẹ Việt Nam thường mong muốn con em mình có một công việc “ổn định”, “nhàn hạ”, làm việc trong môi trường văn phòng và gần gũi gia đình. Nghề đi biển, với những đặc thù của nó, đi ngược lại gần như toàn bộ các tiêu chí này. Hơn nữa, xã hội vẫn chưa thực sự công nhận và tôn vinh đúng mức giá trị của nghề đi biển. Nó thường bị xem nhẹ như một loại hình lao động phổ thông, thay vì một ngành nghề kỹ thuật cao, đòi hỏi kiến thức chuyên sâu và đóng góp trực tiếp vào an ninh – kinh tế quốc gia.²⁵ Sự thiếu vinh danh này làm giảm đáng kể sức hấp dẫn của nghề trong mắt thế hệ trẻ.

Đối với thế hệ trẻ hiện nay, đặc biệt là ở khu vực thành thị, nghề đi biển không chỉ đối mặt với định kiến tiêu cực mà còn đang trở nên “vô hình” trong hệ giá trị sự nghiệp của họ. Giới trẻ ngày nay được tiếp xúc với một hệ sinh thái nghề nghiệp đa dạng và hiện đại hơn, từ khởi nghiệp công nghệ, marketing số, đến sáng tạo nội dung trên mạng xã hội. Những công việc này có đặc điểm chung là linh hoạt, kết nối cao, và cho phép xây dựng “thương hiệu cá nhân”. Ngược lại, nghề đi biển với tính chất biệt lập, môi trường làm việc khép kín, và hạn chế kết nối Internet, trở nên hoàn toàn “lạc lõng” trong thế giới quan của họ. Nó không mang lại “giá trị xã hội” (social currency) mà thế hệ Z tìm kiếm. Do đó, vấn đề không chỉ là xóa bỏ định kiến, mà còn là làm thế nào để ngành hàng hải có thể xây dựng một câu chuyện, một hình ảnh đủ hấp dẫn để cạnh tranh trong “thị trường chú ý” của một thế hệ năng động và kết nối.

Chương 4: Bài toán Kinh tế và Sự nghiệp

Bên cạnh rào cản văn hóa, các yếu tố kinh tế và lộ trình sự nghiệp cũng là những nguyên nhân chính khiến ngành hàng hải kém hấp dẫn. Yếu tố quyết định hàng đầu là mức lương không đủ cạnh tranh. Theo các đánh giá, mức lương trung bình của thuyền viên Việt Nam hiện đang thuộc nhóm thấp nhất trong khu vực.²⁹ Mức khởi điểm cho các chức danh cấp thấp chỉ khoảng 10-13 triệu đồng/tháng.²⁹ Con số này rõ ràng không tương xứng với những vất vả, rủi ro và sự hy sinh mà người lao động phải đánh đổi. Khi so sánh với mức lương của thuyền viên Philippines hay Myanmar cho cùng chức danh (khoảng 900-1.100 USD/tháng, tương đương 22-27 triệu đồng), sự chênh lệch là quá lớn.³⁰

Mặc dù Nhà nước đã có chính sách miễn thuế thu nhập cá nhân (TNCN) cho thuyền viên làm việc trên các tuyến vận tải quốc tế, đây là một ưu đãi đáng kể.³¹ Tuy nhiên, chính sách này dường như chưa được truyền thông đủ rộng rãi và chưa đủ mạnh để tạo ra một cú hích thực sự trong việc thu hút nhân lực. Nhìn chung, ngành đi biển vẫn thiếu các cơ chế, chính sách đặc thù hấp dẫn về lương, thưởng, bảo hiểm rủi ro và chế độ nghỉ phép để bù đắp cho tính chất công việc đặc biệt của mình.²³

Một điểm yếu chí mạng khác là lộ trình sự nghiệp không rõ ràng trong mắt công chúng. Cả học sinh và phụ huynh thường chỉ nhìn thấy viễn cảnh làm việc lênh đênh trên biển trong nhiều năm mà không nhận thức được rằng đây chỉ là giai đoạn đầu của một con đường sự nghiệp rộng mở. Họ không biết rằng sau khi tích lũy đủ kinh nghiệm và vốn sống, các sĩ quan hàng hải có thể dễ dàng chuyển lên các vị trí làm việc trên bờ (onshore) với mức thu nhập rất cao và môi trường làm việc chuyên nghiệp. Các vị trí như nhà quản lý chuỗi cung ứng, chuyên gia logistics, giám đốc khai thác cảng… có thể mang lại mức lương từ hàng chục đến cả trăm triệu đồng mỗi tháng, nhưng bức tranh hấp dẫn này lại chưa được quảng bá một cách hiệu quả.¹⁵

Bảng 2: Phân tích So sánh Sức hấp dẫn Nghề nghiệp (Lương và Đãi ngộ)

Ngành nghề	Mức lương khởi điểm (VND/tháng)	Tiềm năng thu nhập sau 5 năm (VND/tháng)	Chế độ đãi ngộ đặc thù	Đánh giá Rủi ro & Hy sinh
Sĩ quan Hàng hải (Việt Nam)	10 – 15 triệu 36	30 – 80 triệu (Sĩ quan), >100 triệu (Thuyền trưởng) 36	Miễn thuế TNCN (tuyến quốc tế) 31	Cao: Xa gia đình, môi trường làm việc khắc nghiệt, rủi ro cao.
Lập trình viên	15 – 25 triệu	40 – 70 triệu	Thưởng dự án, bảo hiểm sức khỏe cao cấp, làm việc linh hoạt.	Thấp: Áp lực công việc, làm việc với máy tính nhiều.
Chuyên viên Ngân hàng	12 – 20 triệu	30 – 50 triệu	Thưởng hiệu suất (bonus) cao, vay ưu đãi, chế độ phúc lợi tốt.	Trung bình: Áp lực chỉ tiêu (KPIs), rủi ro nghiệp vụ.
Sĩ quan Hàng hải (Philippines)	~22 – 27 triệu (900-1100 USD) 30	>100 triệu (Thuyền trưởng: ~120 triệu) 29	Hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ, công đoàn quốc tế (ITF).	Cao: Tương tự thuyền viên Việt Nam nhưng thu nhập bù đắp tốt hơn.

Chương 5: Khoảng cách giữa Giảng đường và Đại dương

Chất lượng đào tạo và sự kết nối giữa hệ thống giáo dục với nhu cầu thực tiễn của ngành là mắt xích yếu thứ ba trong chuỗi nguyên nhân. Một thực tế đáng buồn là nhiều sinh viên hàng hải sau khi tốt nghiệp vẫn cần được doanh nghiệp đào tạo lại.¹³ Dù có nền tảng lý thuyết vững chắc, họ thường bộc lộ điểm yếu về các kỹ năng quan trọng như thực hành, trình độ ngoại ngữ (đặc biệt là tiếng Anh chuyên ngành), và ý thức kỷ luật trong môi trường làm việc trên tàu.¹³ Nhiều cơ sở đào tạo vẫn còn thiếu thốn trang thiết bị mô phỏng hiện đại và nguồn lực cần thiết để nâng cao chất lượng huấn luyện thực hành theo các tiêu chuẩn quốc tế như Công ước STCW.²⁰

Sự liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp, mặc dù đã có những nỗ lực ban đầu ³⁷, về cơ bản vẫn còn lỏng lẻo và chưa đi vào chiều sâu. Tỷ lệ sinh viên có việc làm sau tốt nghiệp cao (trên 95%) có thể là một con số tích cực, nhưng việc doanh nghiệp vẫn phải tốn thời gian và chi phí để đào tạo lại cho thấy chương trình học chưa thực sự bám sát với những gì ngành công nghiệp cần.¹³ Các mô hình đào tạo thực chiến hiệu quả như chương trình thực tập sinh sĩ quan (Cadetship), vốn là cầu nối lý tưởng để lấp đầy khoảng cách kỹ năng, vẫn chưa được chuẩn hóa và nhân rộng một cách hệ thống trong toàn ngành.⁴²

Phân tích sâu hơn cho thấy một vấn đề mang tính hệ thống: hệ thống giáo dục hàng hải dường như đang tập trung đào tạo ra những “nhân công kỹ thuật” thay vì những “nhà quản lý toàn cầu”. Chương trình học hiện tại quá chú trọng vào các kỹ năng vận hành thuần túy – làm thế nào để điều khiển một con tàu hay sửa chữa một cỗ máy. Trong khi đó, các cấu phần quan trọng để hình thành nên một nhà quản lý hiện đại lại chưa được đầu tư đúng mức, bao gồm: kỹ năng mềm (lãnh đạo, giải quyết vấn đề, giao tiếp đa văn hóa), tư duy kinh doanh, kiến thức về quản trị chuỗi cung ứng, và đặc biệt là khả năng sử dụng tiếng Anh chuyên ngành ở cấp độ cao. Kết quả là, sinh viên tốt nghiệp có thể trở thành một thủy thủ hoặc thợ máy giỏi, nhưng lại thiếu nền tảng cần thiết để vươn lên các vị trí quản lý cấp cao trên các đội tàu quốc tế, hoặc chuyển đổi linh hoạt sang các vị trí quản lý logistics trên bờ. Điều này lý giải một phần tại sao số lượng sĩ quan chất lượng cao lại sụt giảm ²⁰ và Việt Nam đang có nguy cơ thua trên sân nhà trong cuộc cạnh tranh nhân lực toàn cầu. Chúng ta đang vô tình tự giới hạn tiềm năng phát triển của chính nguồn nhân lực của mình.

Phần III: Đồng bộ các Giải pháp – Xây dựng Lộ trình Tương lai cho Nhân lực Hàng hải

Chương 6: Vai trò Kiến tạo của Nhà nước và các Cơ quan Chính quyền

Để giải quyết tận gốc rễ nghịch lý nhân lực, vai trò kiến tạo và dẫn dắt của Nhà nước là không thể thiếu. Cần có một hệ thống chính sách đồng bộ và quyết liệt, tập trung vào ba trụ cột chính: đãi ngộ, truyền thông và thể chế.

Thứ nhất, cần xây dựng các chính sách đãi ngộ đặc thù. Nghề đi biển cần được chính thức công nhận là một ngành nghề lao động đặc thù, tương tự như lực lượng vũ trang hay các ngành độc hại, nguy hiểm khác, để từ đó có cơ sở xây dựng các chính sách đãi ngộ tương xứng.²⁶ Cụ thể, Chính phủ cần nghiên cứu và ban hành các quy định về phụ cấp thâm niên, phụ cấp rủi ro nghề nghiệp, các gói bảo hiểm tai nạn đặc biệt với mức chi trả cao, và chế độ nghỉ phép, nghỉ bù ưu đãi để bù đắp cho những hy sinh của thuyền viên. Việc mở rộng và truyền thông mạnh mẽ hơn chính sách miễn thuế TNCN cũng là một giải pháp cần thiết.

Thứ hai, cần triển khai một Chiến dịch Truyền thông Quốc gia mang tên “Biển gọi Tương lai”. Đây không chỉ là một chương trình quảng bá đơn thuần mà phải là một chiến dịch tổng lực nhằm thay đổi nhận thức của toàn xã hội về ngành hàng hải.⁴⁵ Chiến dịch này cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Xây dựng (Cục Hàng hải & Đường thủy), Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Khoa học Công nghệ. Nội dung truyền thông cần đa dạng: tôn vinh những tấm gương thuyền trưởng, sĩ quan thành đạt, những người đã cống hiến cả đời cho biển cả ⁴⁸; kể những câu chuyện truyền cảm hứng về các doanh nhân logistics vươn lên từ ngành hàng hải ⁵¹; và quan trọng nhất là nhấn mạnh vai trò chiến lược của kinh tế biển đối với sự thịnh vượng và bảo vệ chủ quyền quốc gia.²¹

Thứ ba, cần hoàn thiện hành lang pháp lý và tăng cường hợp tác quốc tế. Nhà nước cần tạo ra cơ chế pháp lý để khuyến khích, thậm chí là bắt buộc, sự liên kết chặt chẽ và thực chất hơn giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp. Mô hình của Philippines, nơi chính phủ thông qua các cơ quan chuyên trách giám sát rất sát sao chất lượng đào tạo và cấp chứng chỉ hàng hải, là một kinh nghiệm quý báu có thể tham khảo.⁵⁵ Đồng thời, cần chủ động tăng cường hợp tác với các tổ chức hàng hải quốc tế uy tín như IMO để tìm kiếm sự hỗ trợ về kỹ thuật, tài chính và chuyên môn trong việc nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực, cập nhật chương trình theo các tiêu chuẩn tiên tiến nhất của thế giới.⁵⁷

Chương 7: Sứ mệnh Đổi mới của các Cơ sở Giáo dục – Đào tạo

Các trường đại học, cao đẳng và trung tâm đào tạo hàng hải nắm giữ sứ mệnh then chốt trong việc nâng cao chất lượng và sức hấp dẫn của nguồn nhân lực. Một cuộc cải cách toàn diện từ bên trong là yêu cầu cấp thiết.

Cải cách chương trình đào tạo là ưu tiên hàng đầu. Chương trình cần được tái cấu trúc theo hướng “học đi đôi với hành”, giảm bớt thời lượng lý thuyết thuần túy và tăng cường các giờ thực hành, thực tập trên các thiết bị mô phỏng hiện đại và trên tàu biển thực tế. Quan trọng hơn, cần tích hợp sâu rộng các môn học về kỹ năng mềm (lãnh đạo, làm việc nhóm, giao tiếp đa văn hóa), quản trị logistics và chuỗi cung ứng, tiếng Anh chuyên ngành, và văn hóa làm việc quốc tế vào chương trình giảng dạy chính khóa. Đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong đào tạo, từ bài giảng điện tử đến các phòng lab ảo, cũng là một hướng đi tất yếu để bắt kịp xu thế.⁵⁸

Phổ cập và chuẩn hóa chương trình Cadetship. Mô hình thực tập sinh sĩ quan (Cadet) cần được nâng tầm từ một lựa chọn thành một phần bắt buộc và cốt lõi trong chương trình đào tạo cấp đại học.⁴² Các trường cần chủ động xây dựng cơ chế hợp tác chiến lược, dài hạn với các công ty vận tải biển trong và ngoài nước để đảm bảo 100% sinh viên có vị trí thực tập chất lượng, được trả lương và được huấn luyện bài bản trong môi trường làm việc thực tế.⁴³ Đây là cách hiệu quả nhất để lấp đầy khoảng cách giữa kiến thức sách vở và yêu cầu công việc.

Đổi mới toàn diện công tác tư vấn hướng nghiệp. Hoạt động hướng nghiệp không thể chỉ dừng lại ở những ngày hội tuyển sinh hình thức. Các trường cần xây dựng chiến lược tiếp cận chủ động và chuyên sâu, không chỉ tại khuôn viên trường mà cần vươn tới tận các trường THPT trên cả nước.⁶¹ Cách tiếp cận cũng phải thay đổi. Thay vì chỉ nói về công việc “điều khiển tàu biển”, các chuyên gia tư vấn cần vẽ ra một bức tranh sự nghiệp toàn cảnh và hấp dẫn, bao gồm cả lộ trình phát triển từ các vị trí trên biển (offshore) đến các vị trí quản lý cấp cao trên bờ (onshore).³⁵ Việc mời các cựu sinh viên thành đạt, các thuyền trưởng dày dạn kinh nghiệm, và các chuyên gia logistics hàng đầu về chia sẻ câu chuyện của họ sẽ có sức thuyết phục hơn bất kỳ bài thuyết trình nào. Đặc biệt, công tác hướng nghiệp phải nhắm đến cả đối tượng phụ huynh, tổ chức các buổi hội thảo riêng để giải tỏa những lo lắng, phá bỏ định kiến và cung cấp cho họ một góc nhìn mới, đầy đủ và tích cực về cơ hội sự nghiệp trong ngành hàng hải.²⁸

Chương 8: Lời khuyên dành cho Phụ huynh và Thế hệ trẻ

Cuộc cách mạng về nhận thức phải bắt đầu từ chính những người trong cuộc: các gia đình và thế hệ trẻ.

Gửi các bậc phụ huynh: Tương lai của con em phụ thuộc rất nhiều vào tầm nhìn và sự cởi mở của cha mẹ. Thay vì tiếp tục định hướng con vào những ngành nghề đã bão hòa với sự cạnh tranh khốc liệt, hãy can đảm nhìn nhận ngành hàng hải như một “đại dương xanh” của cơ hội. Đây là lĩnh vực không chỉ mang lại tiềm năng thu nhập cao vượt trội, một sự nghiệp mang tầm vóc toàn cầu, mà còn là cơ hội để con em quý vị đóng góp trực tiếp vào sự thịnh vượng và an ninh của đất nước. Hãy chuyển hóa nỗi lo về “sóng gió” thành niềm tin vào một “hải trình” sự nghiệp vững chắc và đầy tự hào. Sự ủng hộ của gia đình chính là ngọn hải đăng quan trọng nhất dẫn lối cho các em.

Gửi các bạn trẻ, học sinh, sinh viên: Ngành hàng hải không chỉ là một công việc, đó là một sự nghiệp dành cho những người có bản lĩnh, kỷ luật và hoài bão lớn. Nó đòi hỏi sự dũng cảm để đối mặt với thử thách, nhưng phần thưởng nhận lại là hoàn toàn xứng đáng. Hãy nhìn xa hơn những chuyến đi biển ban đầu để thấy một lộ trình sự nghiệp rộng mở và đa dạng: từ việc chu du khắp thế giới, tích lũy kinh nghiệm sống vô giá, đến việc trở thành những chuyên gia, những nhà quản lý hàng đầu trong lĩnh vực logistics và chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong khi hàng triệu cử nhân khác đang chen chúc trong những “vùng nước chật hẹp”, đây là con đường dành cho những người dám khác biệt, dám dấn thân và thực sự muốn vươn ra biển lớn để khẳng định giá trị bản thân.

Bảng 3: Ma trận Kế hoạch Hành động Tái định vị Nhân lực Hàng hải

Đối tượng liên quan	Mục tiêu chiến lược	Hành động cụ thể	Chỉ số đo lường hiệu quả (KPIs)	Đơn vị chủ trì/phối hợp
Cơ quan Chính quyền	Nâng cao vị thế và sức hấp dẫn của nghề đi biển.	– Ban hành chính sách đãi ngộ đặc thù (phụ cấp, bảo hiểm). – Triển khai chiến dịch truyền thông quốc gia “Biển gọi Tương lai”. – Hoàn thiện hành lang pháp lý về liên kết đào tạo.	– Mức lương trung bình của thuyền viên Việt Nam tăng 30-50% trong 5 năm. – Mức độ nhận biết tích cực về nghề hàng hải trong khảo sát xã hội tăng 50%.	Bộ Xây dựng, Bộ Nội vụ, Bộ KHCN, Bộ Tài chính.
Cơ sở Đào tạo	Lấp đầy khoảng cách kỹ năng thực tế và nâng cao chất lượng đầu ra.	– Cải cách chương trình đào tạo theo hướng thực hành, tích hợp kỹ năng mềm. – Chuẩn hóa và phổ cập chương trình Cadetship. – Đổi mới công tác hướng nghiệp, tiếp cận sâu đến trường THPT và phụ huynh.	– 95% doanh nghiệp hài lòng với chất lượng sinh viên mới tốt nghiệp. – Tăng 30% số lượng hồ sơ đăng ký vào các ngành hàng hải trong 3 năm. – 100% sinh viên tốt nghiệp có trình độ tiếng Anh chuyên ngành đạt chuẩn quốc tế.	Các trường ĐH, CĐ Hàng hải, Bộ GD&ĐT.
Doanh nghiệp Hàng hải	Chủ động xây dựng nguồn nhân lực bền vững.	– Hợp tác chặt chẽ với nhà trường trong xây dựng chương trình, tài trợ học bổng và tiếp nhận sinh viên thực tập. – Xây dựng lộ trình sự nghiệp rõ ràng (offshore-onshore). – Cải thiện chính sách lương thưởng, phúc lợi.	– Giảm 50% chi phí và thời gian đào tạo lại nhân viên mới. – Tỷ lệ giữ chân sĩ quan, thuyền viên sau 3 năm làm việc tăng lên 70%.	Hiệp hội chủ tàu, VIMC, các doanh nghiệp vận tải biển và logistics.
Phụ huynh & Học sinh	Thay đổi nhận thức và định hướng nghề nghiệp.	– Chủ động tìm hiểu thông tin đa chiều về ngành hàng hải. – Tham gia các buổi tư vấn hướng nghiệp chuyên sâu. – Cân nhắc lựa chọn nghề nghiệp dựa trên tiềm năng phát triển và nhu cầu xã hội.	– Tăng số lượng học sinh lựa chọn khối ngành kỹ thuật, hàng hải trong các kỳ thi tuyển sinh.	Gia đình, học sinh, các tổ chức tư vấn hướng nghiệp.

Phần IV: Kết luận – Vững Tay lái, Vươn ra Biển lớn

Nghịch lý “thừa cử nhân, thiếu thuyền viên” không còn là một vấn đề của riêng ngành hàng hải, mà đã trở thành một bài toán cấp bách của quốc gia, phản ánh sự lệch pha sâu sắc giữa định hướng giáo dục, kỳ vọng xã hội và nhu cầu phát triển kinh tế. Các nguyên nhân, từ những định kiến văn hóa cố hữu, bài toán kinh tế chưa thỏa đáng, đến khoảng cách giữa giảng đường và thực tiễn, đã tạo nên một rào cản tổng hợp, ngăn cản dòng chảy nhân lực trẻ tài năng đến với biển cả.

Việc giải quyết bài toán này đòi hỏi một cuộc “cách mạng” về nhận thức và một chiến lược hành động đồng bộ, quyết liệt từ tất cả các bên liên quan. Đó không chỉ là việc điều chỉnh chính sách, cải cách giáo dục, mà còn là việc kể lại câu chuyện về ngành hàng hải – một câu chuyện về lòng dũng cảm, sự chuyên nghiệp, cơ hội toàn cầu và lòng tự hào dân tộc.

Đầu tư vào nguồn nhân lực hàng hải chính là đầu tư vào tương lai, vào chủ quyền kinh tế và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Việc biến ngành hàng hải thành một lựa chọn sự nghiệp danh giá và hấp dẫn cho thế hệ trẻ không chỉ giúp giải quyết vấn đề thất nghiệp, lãng phí nguồn lực xã hội, mà còn là chìa khóa then chốt để Việt Nam có thể thực sự “mạnh từ biển, giàu từ biển”, vững tay lái trên hải trình hội nhập và phát triển thịnh vượng.

Seafarer Club tổng hợp và biên dịch nhờ sự hỗ trợ của Gemeni AI

Works cited

1. Tỷ lệ thất nghiệp vẫn dao động quanh mức 2,2% – Báo Nhân Dân, accessed October 8, 2025, https://nhandan.vn/ty-le-that-nghiep-van-dao-dong-quanh-muc-22-post912611.html
2. Sáu tháng đầu năm 2025: Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động là 2,22% – Báo Nhân Dân, accessed October 8, 2025, https://nhandan.vn/sau-thang-dau-nam-2025-ty-le-that-nghiep-trong-do-tuoi-lao-dong-la-222-post891855.html
3. Thông cáo báo chí về tình hình lao động, việc làm quý IV và năm 2024 – Cục Thống kê, accessed October 8, 2025, https://www.nso.gov.vn/du-lieu-va-so-lieu-thong-ke/2025/01/thong-cao-bao-chi-ve-tinh-hinh-lao-dong-viec-lam-quy-iv-va-nam-2024/
4. Lo ngại tình trạng thất nghiệp trong thanh niên, lao động trẻ, accessed October 8, 2025, https://laodong.vn/cong-doan/lo-ngai-tinh-trang-that-nghiep-trong-thanh-nien-lao-dong-tre-1536967.ldo
5. Thực Trạng Thất Nghiệp Của Sinh Viên Sau Khi Ra Trường | PDF – Scribd, accessed October 8, 2025, https://www.scribd.com/document/904890056/III-….C%E1%BB%A7a-Sinh-Vien-Sau-Khi-Ra-Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng
6. “Báo động đỏ”: Top 10 ngành học có nguy cơ thất nghiệp cao nhất năm 2018 – Vieclam24h, accessed October 8, 2025, https://vieclam24h.vn/nghe-nghiep/la-ban-su-nghiep/bao-dong-top-10-nganh-hoc-co-nguy-co-that-nghiep-cao-nhat-nam-2018
7. Bất ngờ với 2 nhóm ngành có tỉ lệ thất nghiệp cao – Báo Mới, accessed October 8, 2025, https://baomoi.com/bat-ngo-voi-2-nhom-nganh-co-ti-le-that-nghiep-cao-c52957941.epi
8. 10 Ngành Học Có Nguy Cơ Thất Nghiệp Cao Nhất Hiện Nay – YBOX, accessed October 8, 2025, https://ybox.vn/tin-tuc/top-10-nganh-hoc-co-nguy-co-that-nghiep-cao-nhat-hien-nay-dnwo97sgqr
9. 15 ngành học có tỷ lệ thất nghiệp cao nhất: Sinh viên cần cân nhắc lựa chọn ngành nghề, accessed October 8, 2025, https://daibieunhandan.vn/15-nganh-hoc-co-ty-le-that-nghiep-cao-nhat-sinh-vien-can-can-nhac-lua-chon-nganh-nghe-10381230.html
10. Top ngành học có tỷ lệ thất nghiệp cao nhất, 2 trong số đó đang ‘hot’ với điểm chuẩn đầu vào cao ‘chót vót’ – Ngoisao.vn, accessed October 8, 2025, https://ngoisao.vn/theo-dong-su-kien/kien-thuc/top-nganh-hoc-co-ty-le-that-nghiep-cao-nhat-2-trong-so-do-dang-hot-voi-diem-chuan-dau-vao-cao-chot-vot-460647.htm
11. Năm 2030, Việt Nam thiếu hơn 200.000 nhân lực Logistics – Báo Lao Động, accessed October 8, 2025, https://laodong.vn/cong-doan/nam-2030-viet-nam-thieu-hon-200000-nhan-luc-logistics-1258899.ldo
12. Tìm hiểu nhu cầu nhân lực ngành Logistics hiện nay, accessed October 8, 2025, https://proship.vn/news/tim-hieu-nhu-cau-nhan-luc-trong-nganh-logistics-hien-nay/
13. Đẩy mạnh phát triển nhân lực ngành hàng hải – Hải Phòng, accessed October 8, 2025, https://baohaiphong.vn/day-manh-phat-trien-nhan-luc-nganh-hang-hai-513816.html
14. Nguồn nhân lực logistics mới đáp ứng 40% nhu cầu – DNTT online, accessed October 8, 2025, https://doanhnghieptiepthi.vn/nguon-nhan-luc-logistics-moi-dap-ung-40-nhu-cau-161240620180031473.htm
15. Xu hướng phát triển của logistics và quản lý chuỗi cung ứng 2024 – Hoa Sen University, accessed October 8, 2025, https://www.hoasen.edu.vn/tuyensinh/xu-huong-phat-trien-cua-logistics-va-quan-ly-chuoi-cung-ung-2024/
16. Việt Nam sẽ thiếu trên 200.000 nhân lực logistics tới năm 2030 – ALS, accessed October 8, 2025, https://als.com.vn/viet-nam-se-thieu-tren-200000-nhan-luc-logistics-toi-nam-2030
17. Cơ hội và thách thức cho ngành hàng hải và vận tải biển trong bối cảnh thực thi EVFTA, accessed October 8, 2025, https://moit.gov.vn/tin-tuc/bao-chi-voi-nguoi-dan/co-hoi-va-thach-thuc-cho-nganh-hang-hai-va-van-tai-bien-trong-boi-canh-thuc-thi-evfta.html
18. Cơn “khát” nguồn nhân lực logistics chất lượng cao – TRƯỜNG ĐẠI …, accessed October 8, 2025, https://vimaru.edu.vn/tin-tuc/con-khat-nguon-nhan-luc-logistics-chat-luong-cao
19. ‘Nóng’ nguồn nhân lực chuyên nghiệp cho ngành Logistics – PLO, accessed October 8, 2025, https://plo.vn/nong-nguon-nhan-luc-chuyen-nghiep-cho-nganh-logistics-post789342.html
20. Sụt giảm nhân lực chất lượng cao trong ngành Hàng hải – Tổng …, accessed October 8, 2025, https://vimc.co/sut-giam-nhan-luc-chat-luong-cao-trong-nganh-hang-hai/
21. Quan điểm của Đảng về phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam …, accessed October 8, 2025, https://binhphuoc.gov.vn/vi/stttt/thong-tin-doi-ngoai….2030-tam-nhin-den-nam-2045-1033.html
22. Nghị quyết về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030 – PQR, accessed October 8, 2025, https://pqr.vn/tin-thi-truong/nghi-quyet-ve-chien-luoc-phat-trien-ben-vung-kinh-te-bien-viet-nam-den-nam-2030.html
23. Vì sao trả lương cao vẫn khó tuyển thuyền viên tay nghề giỏi? – VIMC, accessed October 8, 2025, https://vimc.co/vi-sao-tra%CC%89-luong-cao-van-kho-tuyen-thuyen-vien-tay-nghe-gioi/
24. Vì sao doanh nghiệp uy tín cũng khó tuyển dụng thuyền viên? | Công ty Cổ phần Vận tải biển Việt Nam – Vosco, accessed October 8, 2025, https://www.vosco.vn/vi/a/news/vi-sao-doanh-nghiep-uy-tin-cung-kho-tuyen-dung-thuyen-vien-841.html
25. Lao động trên biển cần được xem là nghề đặc thù – Báo Tuổi Trẻ, accessed October 8, 2025, https://tuoitre.vn/lao-dong-tren-bien-can-duoc-xem-la-nghe-dac-thu-2019030620034907.htm
26. Thiếu trầm trọng lao động đi biển: Cần sửa đổi một số chính sách, accessed October 8, 2025, https://thanhnien.vn/thieu-tram-trong-lao-dong-di-bien-can-sua-doi-mot-so-chinh-sach-1851515088.htm
27. Thuyền viên – nghề cô đơn – Lao động công đoàn, accessed October 8, 2025, https://laodongcongdoan.vn/thuyen-vien-nghe-co-don-98994.html
28. Nâng cao hiệu quả tư vấn, định hướng nghề: Gia đình, nhà trường phối hợp chặt hơn, accessed October 8, 2025, https://baohaiphong.vn/nang-cao-hieu-qua-tu-van-dinh-huong-nghe-gia-dinh-nha-truong-phoi-hop-chat-hon-497176.html
29. Lương thuyền viên Việt Nam đang ở đâu so với thế giới?, accessed October 8, 2025, https://mt.gov.vn/vn/tin-tuc/84200/luong-thuyen-vien-viet-nam-dang-o-dau-so-voi-the-gioi.aspx
30. Hãng tàu “khát” nhân lực chất lượng cao – Tổng công ty Hàng hải Việt Nam-VIMC, accessed October 8, 2025, https://vimc.co/hang-tau-khat-nhan-luc-chat-luong-cao/
31. Có phải đóng thuế thu nhập cá nhân với tiền lương của thuyền viên …, accessed October 8, 2025, https://thuviennhadat.vn/phap-luat/c….khong-678286.html
32. Giảm trừ gia cảnh đối với thuyền viên quy định như thế nào? – Thư Viện Nhà Đất, accessed October 8, 2025, https://thuviennhadat.vn/phap-ly-nha-dat/giam-tru-gia-canh-doi-voi-thuyen-vien-quy-dinh-nhu-the-nao-463347.html
33. Công văn 4087/CT-TTHT của Cục Thuế tỉnh Thanh Hóa về thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập của thuyền viên trên tàu chạy tuyến nội địa – LuatVietnam, accessed October 8, 2025, https://luatvietnam.vn/thue/cong-van-4087-ct-ttht-cua-cuc-thue-tinh-thanh-hoa-ve-thue-thu-nhap-ca-nhan-doi-voi-thu-nhap-cua-thuyen-vien-tren-tau-chay-tuyen-noi-dia-343515-d6.html
34. Động lực mới cho nguồn nhân lực hàng hải – VIMC, accessed October 8, 2025, https://vimc.co/dong-luc-moi-cho-nguon-nhan-luc-hang-hai/
35. Học NGÀNH HÀNG HẢI Ra Làm Gì? Những HƯỚNG ĐI Quan Trọng Phải Biết – Vinatrain, accessed October 8, 2025, https://vinatrain.edu.vn/hoc-nganh-hang-hai-ra-lam-gi/
36. Mức lương của thủy thủ lái tàu là bao nhiêu? – Báo Mới, accessed October 8, 2025, https://baomoi.com/muc-luong-cua-thuy-thu-lai-tau-la-bao-nhieu-c49328129.epi
37. Lễ ký kết MOU giữa Trường ĐHHHVN và Công ty LG Display. – trường đại học hàng hải việt nam, accessed October 8, 2025, http://www.vimaru.edu.vn/node/20882
38. CHƯƠNG TRÌNH “KẾT NỐI DOANH NGHIỆP 2022“– CƠ HỘI QUẢNG BÁ HÌNH ẢNH GIÚP SINH VIÊN VIỆN ĐTQT TIẾP CẬN GẦN HƠN VỚI DOANH NGHIỆP | Trường Đại học Hàng Hải Việt Nam – ISE, accessed October 8, 2025, https://ise-vmu.edu.vn/vi/tin-tuc/chuong-trinh-ket-noi-doanh-nghiep-…giup-sinh-vien-vien-dtqt
39. Trường Đại học Hàng hải Việt Nam: Hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm đào tạo hàng đầu ASEAN – Cục Thống kê thành phố Hải Phòng, accessed October 8, 2025, https://www.thongkehaiphong.gov.vn/…muc-tieu-tro-thanh-trung-tam-dao-tao-hang-dau-asean-394.html
40. Trường Đại học Hàng hải Việt Nam thăm và làm việc với Công ty LG Electronics Việt Nam Hải Phòng, accessed October 8, 2025, https://www.vimaru.edu.vn/tin-tuc/truong-dai-hoc-hang-hai-viet-nam-tham-….hai
41. Liên kết trường đại học – doanh nghiệp trong hoạt động đào tạo – nghiên cứu tại một số trường đại học khu vực miền Bắc, accessed October 8, 2025, https://www.quanlynhanuoc.vn/2025/01/02/lien-ket-truong-dai-hoc-doanh-nghiep-trong-hoat-dong-dao-tao-nghien-cuu-tai-mot-so-truong-dai-hoc-khu-vuc-mien-bac/
42. “UNBOX” CHƯƠNG TRÌNH CADET NGÀNH HÀNG HẢI VIỆT NAM! – Seafarer Club, accessed October 8, 2025, https://seafarer.club/unbox-chuong-trinh-cadet-nganh-hang-hai-viet-nam/
43. Triển khai chương trình “Thực tập sinh hàng hải” cho NYK Line …, accessed October 8, 2025, https://hp-marine.com.vn/trien-khai-chuong-trinh-thuc-tap-sinh-hang-hai-cho-nyk-line-trong-3-nam-lien-tiep/
44. Training Record Book cho Cadet I Ri đi đây – YouTube, accessed October 8, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=G7N0B85nGh0
45. Truyền thông nâng cao nhận thức về biển, đảo – Báo Phú Thọ – Báo Mới, accessed October 8, 2025, https://baomoi.com/truyen-thong-nang-cao-nhan-thuc-ve-bien-dao-c51663547.epi
46. Truyền thông nâng cao nhận thức về biển đảo | Báo Nhân Dân điện tử, accessed October 8, 2025, https://nhandan.vn/truyen-thong-nang-cao-nhan-thuc-ve-bien-dao-post702821.html
47. Đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức cộng đông về kinh tế biển xanh – lsvn.vn, accessed October 8, 2025, https://lsvn.vn/day-manh-truyen-thong-nang-cao-nhan-thuc-cong-dong-ve-kinh-te-bien-xanh-1726063410-a147114.html
48. Thuyền trưởng Biên phòng tận tâm, tận lực với công việc – Báo Phú Thọ, accessed October 8, 2025, https://baophutho.vn/thuyen-truong-bien-phong-tan-tam-tan-luc-voi-cong-viec-205668.htm
49. Gương sáng người thuyền trưởng trong tôi – Công ty Kho vận và Cảng Cẩm Phả, accessed October 8, 2025, http://camphaport.com.vn/guong-sang-nguoi-thuyen-truong-trong-toi-tt17294.html
50. Người thuyền trưởng luôn học và làm theo lời Bác – Báo Lao Động, accessed October 8, 2025, https://laodong.vn/cong-doan/nguoi-thuyen-truong-luon-hoc-va-lam-theo-loi-bac-1463398.ldo
51. Doanh nhân Nguyễn Hoài Chung: Nỗ lực tạo ra nhiều giá trị để khách hàng hài lòng hơn, accessed October 8, 2025, https://www.tinnhanhchungkhoan.vn/doanh….post307883.html
52. Doanh nhân Võ Thị Phương Lan và câu chuyện thành công của ASL, accessed October 8, 2025, http://btba.vn/doanh-nhan-vo-thi-phuong-lan-va-cau-chuyen-thanh-cong-cua-asl/
53. Nghề đi biển là công việc gì? Lao động để khẳng định chủ quyền dân tộc – Timviec365.vn, accessed October 8, 2025, https://timviec365.vn/blog/nghe-di-bien-la-cong-viec-gi-new11419.html
54. Truyền thông du lịch gắn với bảo vệ chủ quyền biển đảo, phát triển kinh tế biển Việt Nam, accessed October 8, 2025, https://vjst.vn/truyen-thong-du-lich-gan-voi-bao-ve-chu-quyen-bien-dao-phat-trien-kinh-te-bien-viet-nam-22243.html
55. Philippines, Hà Lan đào tạo và xuất khẩu thuyền viên như thế nào?, accessed October 8, 2025, https://www.vr.org.vn/vn/tin-tuc-su-kien/duong-thuy/philippines-ha-lan-dao-tao-va-xuat-khau-thuyen-vien-nhu-the-nao-5542.html
56. Philippines lập lực lượng chuyên trách huấn luyện hàng hải mới – PLO, accessed October 8, 2025, https://plo.vn/philippines-lap-luc-luong-chuyen-trach-huan-luyen-hang-hai-moi-post621058.html
57. Việt Nam đề nghị IMO hỗ trợ đào tạo nhân lực ngành hàng hải – Báo lao động, accessed October 8, 2025, https://laodong.vn/thoi-su/viet-nam-de-nghi-imo-ho-tro-dao-tao-nhan-luc-nganh-hang-hai-1191653.ldo
58. Sửa chương trình đào tạo, huấn luyện thuyền viên, hoa tiêu hàng hải – Báo Chính phủ, accessed October 8, 2025, https://baochinhphu.vn/de-xuat-sua-chuong-trinh-dao-tao-huan-luyen-thuyen-vien-hoa-tieu-hang-hai-102230906155811775.htm
59. Đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi số trong đào tạo nguồn nhân lực hàng hải, accessed October 8, 2025, https://www.vimawa.gov.vn/vi/tin-tuc/day-nhanh-tien-trinh-chuyen-doi-so-trong-dao-tao-nguon-nhan-luc-hang-hai
60. VIMC và 14 thực tập sinh tài năng bắt đầu hành trình chinh phục tương lai, accessed October 8, 2025, https://vimc.co/vimc-va-14-thuc-tap-sinh-tai-nang-bat-dau-hanh-trinh-chinh-phuc-tuong-lai/
61. Ngày hội Tư vấn tuyển sinh – Hướng nghiệp năm 2025 tại Trường …, accessed October 8, 2025, https://www.vimaru.edu.vn/tin-tuc/ngay-hoi-tu-van-tuyen-sinh-huong-nghiep-nam-2025-tai-truong-dhhh-viet-nam
62. Tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp cho khoảng 6.000 học sinh Hải Phòng – Giáo dục, accessed October 8, 2025, https://giaoduc.net.vn/tu-van-tuyen-sinh-huong-nghiep-cho-khoang-6000-hoc-sinh-hai-phong-post214546.gd
63. Hàng nghìn học sinh THPT Hải Phòng dự ngày hội tuyển sinh hướng nghiệp, accessed October 8, 2025, https://laodong.vn/giao-duc/hang-nghin-hoc-sinh-thpt-hai-phong-du-ngay-hoi-tuyen-sinh-huong-nghiep-1313405.ldo
64. Sôi động Ngày hội Tư vấn Tuyển sinh – Hướng nghiệp 2025 tại Viện Cơ khí, Đại học Hàng hải Việt Nam, accessed October 8, 2025, https://sme.vimaru.edu.vn/tuyen-sinh/soi-dong-ngay-hoi-tu-van-tuyen-sinh-huong-nghiep-2025-tai-vien-co-khi-dai-hoc-hang-hai